Współpraca to termin, który oznacza zdolność do tworzenia więzi i współdziałania z innymi na rzecz osiągania wspólnych celów, wykonywania zadań lub wspólnego rozwiązywania problemów. Osoby, które potrafią efektywnie współpracować, są w stanie pracować w grupach, nawiązywać kontakty z innymi ludźmi lub wspólnie z innymi przezwyciężać wyzwania, z którymi sami nie daliby sobie rady.
Z perspektywy psychologii ewolucyjnej, grupy, które lepiej ze sobą współpracowały miały większe szanse na przetrwanie. Sam Darwin twierdził, że grupy ludzi, których członkowie gotowi byli pracować razem dla wspólnego dobra np.: wspólnie zdobywać pożywienie, opiekować się dziećmi czy odpędzać drapieżniki, miały większe szanse na przeżycie i niż samotnicy.
W dzisiejszych czasach, pomimo że żyjemy w tzw. kulturze indywidualistycznej i sprawnie potrafimy poruszać się w świecie jako pojedyncza osoba, umiejętność współpracy jest równie ważna. Pracodawcy firm przy zatrudnianiu nowych pracowników zwracają uwagę nie tylko na ich wiedzę, wykształcenie i doświadczenie, ale również kompetencje miękkie, w tym umiejętność pracy w zespole. W nowoczesnych firmach fundamentalne znaczenie ma fakt, że każdy posiada tylko część informacji czy wiedzy fachowej potrzebnej do wykonania zadania, a cel osiągany jest dzięki staraniom i pracy wielu ludzi, którzy potrafią ze sobą efektywnie współpracować.
Eksperci są zgodni co do tego, że kompetencje społeczne będą jeszcze bardziej pożądane na rynku pracy w przyszłości. Sprostanie globalnym wyzwaniom, takim jak np. kryzys klimatyczny, również będzie wymagało współpracy w różnych obszarach, zarówno od przywódców, organizacji, społeczeństw, jak i poszczególnych osób. Dlatego warto dołożyć starania, aby obecnie kształtować umiejętność współpracy w najmłodszych pokoleniach. Umiejętności społeczne, w tym umiejętność współpracy, nabywamy poprzez pozytywne życiowe doświadczenia. Jako nauczyciele i edukatorzy mamy szansę na tworzenie sytuacji, które mogą wzmacniać w młodych ludziach umiejętność współdziałania.
Współpraca w szkole
Szkoła jest świetnym środowiskiem, aby ćwiczyć umiejętności pracy w grupie. Z naszych obserwacji wynika, że w systemie szkolnym brakuje często czasu, aby poświęcić go na wnikliwy rozwój umiejętności współpracy, co sprawia, że w praktyce uczniowie polskich szkół nie mają wielu okazji, aby rozwijać tę kompetencję.
W projekcie „Ja – Młody Obywatel” oraz innych działaniach realizowanych przez Stowarzyszenie Q Zmianom, szczególny akcent kładziemy na to, aby młodzież, z którą pracujemy, miała okazję do pozytywnych doświadczeń związanych ze współpracą w grupie rówieśniczej.
Z naszego wieloletniego doświadczenia pracy z grupami w wieku szkolnym wiemy, że młodzież chętnie podejmuje się wspólnych działań, chociaż w niektórych klasach należy najpierw wypracować zasady dobrej współpracy.
Gdy pytamy grupy młodych osób: co pomaga Wam ze sobą współpracować? – często pada pięć poniższych zasad, którymi postanowiliśmy się podzielić. Potwierdzenie ich skuteczności znaleźliśmy też w wielu źródłach.
Pięć zasad dobrej współpracy w szkole:
1. Atmosfera życzliwości i wzajemny szacunek
Współpraca i współdziałanie prowadzą do tworzenia więzi wśród członków grupy, jak też wzmacniają ich poczucie tożsamości z zespołem, co zapewnia trwałość grupy i jej sprawne funkcjonowanie na rzecz osiągania wspólnych celów. Czy to oznacza, że musimy się lubić, żeby ze sobą współpracować? Wzajemna sympatia członków grupy może ułatwiać współpracę, ale nie jest warunkiem koniecznym. To, co do efektywnej współpracy jest niezbędne to wzajemna życzliwość oraz otwartość, która oznacza, że możemy mieć różne zdania czy potrzeby.
2. Motywacja zespołu
Motywacja zespołu ma ogromne znaczenie. Jeśli członkom grupy zależy na osiągnięciu wspólnych celów i jeśli się w to głęboko angażują, wtedy pracują lepiej. Cel powinien być jasny i atrakcyjny dla wszystkich członków grupy. Świętowanie wspólnie osiągniętego celu buduje w zespole motywację do dalszego wspólnego działania.
3. Słuchamy siebie nawzajem
W przypadku pracy zespołowej każdy pomysł ma znaczenie. Grupa zyskuje na tym, że składa się z różnych osób, które mogą wnieść do zespołu różnorodne umiejętności, wiedzę czy pomysły. Aby najlepiej wykorzystać wspólny potencjał, członkowie grupy powinni dawać sobie przestrzeń na wysłuchanie siebie nawzajem. Warto pamiętać, że w młodszych klasach umiejętność hamowania reakcji (czyli np. powstrzymywania się od mówienia, gdy mówi ktoś inny) jest jeszcze trudna do osiągnięcia, ale warto próbować, ustalając kolejkę mówiących.
4. Ludzie, którzy się znają
Wiemy już, że aby ze sobą współpracować nie musimy koniecznie się lubić. Jednak jeżeli dobrze się znamy, łatwiej jest nam ze sobą wspólnie działać. Przed rozpoczęciem współpracy, warto poświęcić czas na to, aby osoby działające w grupie dobrze się poznały. Jest to okazja do budowania pozytywnych więzi, a także szansa na to, żeby się dowiedzieć, co członkowie grupy lubią robić, jakie mają umiejętności, czego definitywnie nie chcą robić. Jest to ważne, ponieważ gdy znamy swoje mocne strony i upodobania, łatwiej jest podzielić zadania i tym samym zadbać o komfort i efektywność wspólnego działania.
5. Zaangażowanie jednostki i wszystkich
W psychologii społecznej znane jest zjawisko próżniactwa społecznego, czyli efekt zmniejszenia wysiłku wkładanego przez osobę w aktywność wykonywaną wspólnie z innymi. Aby działać skutecznie jako grupa, warto doceniać to, co wnosi do zespołu każda osoba i podkreślać jej wpływ na efekt końcowy zadania. Żeby wszyscy członkowie grupy byli zaangażowani we wspólny proces, warto zadbać o sprawiedliwy podział zadań a zmuszanie członków grupy do zajmowania się tym, czego nie lubią lub w co nie wierzą, często przynosi odwrotny efekt.
Specjaliści od zasobów ludzkich (HR) i rekrutacji zgodnie prognozują, że umiejętność współpracy jest jedną z kompetencji, która będzie wymagana przez pracodawców. Idealny kandydat oprócz wiedzy specjalistycznej będzie wykazywał się własną inicjatywą, umiejętnością realizacji zadań z innymi oraz postawą otwarta na osiąganie wspólnych celów. Już teraz umiejętność współpracy pojawia się coraz częściej w wymaganiach formułowanych przez rekruterów w ogłoszeniach o pracę. Osoby, które nie będą w stanie odnaleźć się w nowych zespołach, mogą spotkać się z ryzykiem częstych zmian pracy, kiepskiej atmosfery pracy, a także z mniejszą chęcią angażowania się.
Szkoła może być miejscem, która wyposaży młodych ludzi w umiejętności miękkie, które będą od nich wymagane na rynku pracy. Wiemy, że zwłaszcza w starszych klasach może być to wyzwanie, ponieważ przed młodzieżą stają coraz trudniejsze wyzwania w postaci egzaminów i trudno jest wygospodarować czas na dodatkowe aktywności. Warto jednak poświęcić kilka lekcji na rozwijanie wśród uczniów kompetencji związanych ze współpracą, ponieważ umiejętności, które zdobędą na podstawie pozytywnych doświadczeń współdziałania w klasie, mogą procentować dla nich w przyszłości. Więcej na temat współpracy przeczytasz TUTAJ.
Jeśli chcesz rozwijać w uczniach umiejętność współpracy w sposób naturalny, ale także wspólnie z nimi dostrzegać i omawiać realne efekty działań, zajrzyj również do naszego artykułu o prowadzeniu działań w szkole metodą projektu.
Autorka artykułu: Aleksandra Wolska – trenerka i koordynatorka projektu „Ja – Młody Obywatel” w Stowarzyszeniu Q Zmianom.
Bibliografia:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Wsp%C3%B3%C5%82praca
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%B3%C5%BCniactwo_spo%C5%82eczne
- Goleman, D., (1997). Inteligencja emocjonalna w praktyce.
- Wojnarowska, M. (2016). Kompetencje kluczowe – przygotowanie do życia. Trendy,(4), 9-14.